Zo creëerde Steve Jobs de "beste toespraak in de geschiedenis": Hij was er maar één verwijderd van om hem niet te houden.

In juni 2005, precies 20 jaar geleden, beklom Steve Jobs het podium van Stanford University om te spreken over wat algemeen wordt beschouwd als een van de grootste toespraken uit de geschiedenis. Wat niemand wist, was dat diezelfde toespraak, die door miljoenen mensen wordt herinnerd en wordt vereerd als een spirituele gids voor de 21e eeuw, bijna niet had plaatsgevonden .

Jobs wilde het niet opgeven. Hij aarzelde, herschreef, vroeg om hulp en verzon zelfs smoesjes om niet te komen opdagen. Hoe is deze interventie, die tegenwoordig wordt beschouwd als een manifest van leven, dood en zingeving in het digitale tijdperk, tot stand gekomen? Het Steve Jobs Archief , een digitaal museum opgericht om de nalatenschap van de medeoprichter van Apple te bewaren, heeft het hele binnenverhaal onthuld.

Jarenlang vermeed Steve Jobs persoonlijke toespraken . Hij gaf de voorkeur aan productlanceringen, zorgvuldig samengestelde presentaties en interacties die hij zelf kon bepalen. Maar in 2005 stemde hij ermee in om de diploma-uitreiking aan Stanford te houden, in de overtuiging dat hij een eredoctoraat zou ontvangen. Het mocht niet zo zijn.

Sterker nog, Jobs was niet eens de eerste keus van de studenten. Ze gaven de voorkeur aan komiek Jon Stewart. Maar dankzij de inspanningen van een van de co-voorzitters van de klas, wiens vader bij Pixar werkte, besloot de universiteit de CEO van Apple uit te nodigen. Jobs, die al herstellende was van zijn eerste kankerbehandeling, accepteerde dit bijna als een symbolisch gebaar. Wat volgde was een innerlijke strijd die zijn meest legendarische gevechten waardig was.

De toespraak begon vorm te krijgen in concepten die Jobs naar zichzelf stuurde, met ideeën die zo verspreid waren als voedingsadvies of de intentie om beurzen te doneren. Hij zocht hulp bij Aaron Sorkin, de bekende scenarioschrijver van The West Wing , maar die reageerde nooit met iets bruikbaars. Uiteindelijk wendde hij zich tot Michael Hawley, een oude vriend van MIT , die achter de schermen zijn ware co-auteur zou worden.

Jobs voelde zich onbekwaam. Hij twijfelde aan elke zin. In tegenstelling tot zijn keynotes kon hij zich niet verschuilen achter graphics of demo's. In de e-mails die nu zijn gepubliceerd, zijn zijn aarzelingen duidelijk te horen: "Dit is gênant", zei hij. Na weken van blokkades vond hij eindelijk een rode draad: zijn verhaal vertellen.

Hawley hielp hem de toespraak in drie delen te structureren: een over het volgen van wat je liefhebt. Een ander over hoe het leven achterwaarts verbonden is. En een derde over de dood. Juist dit laatste punt gaf de tekst zijn grootste emotionele kracht. Jobs had een operatie ondergaan aan een alvleeskliertumor en wist dat zijn tijd misschien beperkt zou zijn.

De repetitie was niet makkelijk. Hij las het voor aan zijn familie tijdens de diners. Hij oefende hardop, lopend. Hij corrigeerde en corrigeerde. Tot op het laatste moment, zelfs in de auto naar de campus op de dag van de ceremonie, bleef hij woorden verdraaien. Toen hij aankwam, trilde hij. "Ik had hem nog nooit zo nerveus gezien," herinnerde zijn vrouw Laurene zich.

De ceremonie vond plaats op 12 juni 2005, onder een zinderende zon . De sfeer was feestelijk en chaotisch. De studenten waren gekleed in kostuums, droegen absurde hoeden en koesterden hun kater van de vorige dag. Jobs, gekleed in een tuniek over zijn onafscheidelijke Levi's-jeans en Birkenstock-sandalen, had niet de sterrenuitstraling die hij tijdens Apple's keynotes tentoonspreidde.

Hij las de toespraak voor van papier, zonder te improviseren, zonder applaus te zoeken. Er waren geen grapjes, afgezien van een milde kritiek op Windows. Maar zijn oprechte toon, zijn kwetsbaarheid, zijn woordkeuze – "Blijf hongerig, blijf dwaas" – raakten een gevoelige snaar. Hoewel het applaus aanvankelijk lauw was, veranderde het al snel in diep respect.

Vreemd genoeg kwam Jobs tot de conclusie dat hij gefaald had. " Het ging niet goed," bekende hij. Hij wist niet dat hij zojuist een cultureel zaadje had geplant.

Noch Apple, noch The New York Times bracht er een persbericht over uit. Maar de toespraak verscheen op Stanfords rudimentaire website en begon via e-mail te circuleren. Het was de digitale mond-tot-mondreclame na zijn dood die het tot een fenomeen maakte . Als een handgeschreven brief die van generatie op generatie werd doorgestuurd.

In 2005 bestond YouTube nog maar een paar maanden. Twitter bestond nog niet eens. Facebook was slechts een universitair netwerk zonder nieuwsfeed. Toch had de toespraak een blijvende impact. Zijn visie op hoe de dood de beste motor van het leven is, of hoe de puzzelstukjes pas in elkaar vallen als je terugkijkt, sprak studenten, ondernemers en ouders aan .

Bewijs van de impact: in 2016 speelde LeBron James de video af om zijn teamgenoten te motiveren na een achterstand in de NBA Finals. Ze wonnen. Kevin Love schreef "stay hungry, stay foolish" op zijn sneakers.

Het meest krachtige aan die toespraak was niet de vorm, maar de inhoud. Jobs haalde geen beroemde citaten van klassieke auteurs aan. Hij deed geen poging om te behagen. Hij was eerlijk. Hij sprak over zijn adoptie, over zijn ontslag bij Apple, over zijn kanker. Hij sprak over angst. Over falen. En over het volgen van je intuïtie, zelfs als je niet weet waar het pad naartoe leidt.

Het was ook de enige keer dat hij openlijk, op het podium, erkende dat de dood nabij was. Voor zo'n geheimzinnige, door controle geobsedeerde figuur was dat een overgave, een daad van overgave. Jaren later, in 2011, stierf Jobs. En zijn toespraak kreeg, als een tijdcapsule, een nieuwe betekenis.